POTEMKİN ZIRHLISI (1925) FİLMİNDEKİ DUYGULANIMSAL PROPAGANDA İMGELERİNİ PEIRCE SEMİYOTİĞİYLE İZLEMEK

Özet

Sinema, sanat ve eğlence boyutuyla birlikte propaganda aracı olarak da kullanılmaktadır.  Filmler, propaganda içerebildiği gibi belirli bir politika da içerir. Bu çalışmanın amacı, Sergey Eisenstein’ın Potemkin Zırhlısı filminde yer alan duygulanımsal propaganda imgelerini, Charles Sanders Peirce’ün semiyotiği ekseninde göstergebilimsel analize tabi tutmaktır. Gilles Deleuze’e göre Peirce, imgelerin sistematik tasnifinde en ileri gitmiş filozoftur. Peirce, göstergeyi temsil eden, nesne ve yorumlayan arasındaki bir ilişki olarak tanımlar. Deleuze ise göstergenin, bir imge tipini temsil eden özel bir imge olduğunu ifade etmektedir. Deleuze’ün önerdiği imgeler ve göstergeler sınıflandırmasında Peirce’ün kavramları kullanılmakla birlikte, Sinema 1 ve Sinema 2 kitaplarının göstergebilimsel çerçevesi Peirce’den ziyade Bergsoncudur. Deleuze, hiçbir filmin tek bir imge türüne bağlı kalmayacağını belirtir. Ona göre temelde üç hareket-imge türü vardır: Algılanım-imge, eylem-imge ve duygulanım-imge. Filmler, bu üç tür imge ile düzenlenir. Bu imgelere bağlı göstergeler, “Kompozisyon göstergeleri” ve “Genetik göstergeler” olmak üzere iki ana başlık altında sıralanabilmektedir. Duygulanım-imge’nin kompozisyon göstergeleri “Hat ikonu” (Nitelik) ve “Özellik ikonu” (Güç) iken, genetik göstergeleri “Nitel-gösterge” (Qualisign ya da Potisign), “Süreksizlik” ve “Anlamsızlık” (Espace quelconque-Her hangi mekân) şeklindedir. Çalışmada “duygulanımsal propaganda imgeleri” olarak ifade edilen imge türü, Eisenstein tarafından devrim bilincini yerleştirmek için propaganda amaçlı kullanılan duygulanım-imgelerdir. Deleuze’e göre “plan, hareket-imge’dir”. Duygulanım-imge yakın plandır, yakın-plan ise yüzdür. Yüzün yakın planı yoktur, yüz kendiliğinden yakın plandır. Yüz, sadece insan yüzü değil, farklı bir nesnenin “yüzü” de olabilmektedir. Çalışma kapsamında, Potemkin Zırhlısı filmindeki duygulanım-imgeler ve bunlara bağlı göstergeler arası ilişkiler araştırılmaktadır.